De toekomst van de gezondheidszorg in België staat hoog op de beleidsagenda. Drie recente rapporten, elk met een eigen invalshoek, geven richting aan hoe we de zorg duurzamer, rechtvaardiger en meer patiëntgericht kunnen maken. Van een vernieuwde kankerstrategie en de implementatie van waardegedreven zorg tot een breed gedragen visie op een toekomstbestendig zorgsysteem. We waren actief betrokken bij de voorbereidende panelgesprekken en adviesraden die aan deze rapporten voorafgingen, en brachten er consequent het patiëntenperspectief naar voren. In wat volgt bespreken we de belangrijkste inzichten en aanbevelingen uit elk rapport en belichten we de centrale rol van patiënten en hun vertegenwoordigers in het vormgeven van de zorg van morgen.

From vision to further action: redefining cancer policy in Belgium

Op 24 april 2024 namen we deel aan het beleidsevent “From vision to further action: redefining cancer policy in Belgium” ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Stichting Tegen Kanker. In navolging van het beleidsevent, publiceerde Stichting Tegen Kanker een samenvattend rapport waarin geschetst wordt hoe een vernieuwd nationaal kankerplan eruit moet zien.

Onze aanbevelingen?

  1. Een gemeenschappelijke benadering waar mogelijk voor de preventie, opsporing en behandeling voor de meeste kankers.
  2. Een plan voor elk soort kanker van preventie tot eind van de behandeling.
  3. Voor elk soort kanker een observatorium van specialisten, patiëntenverenigingen en andere experts.
  4. Bij elk plan het opstellen van een dashboard met kernindicatoren.
  5. Een jaarlijkse evaluatie van het observatorium per type kanker.
  6. Financiële ondersteuning door de overheid van patiëntenverenigingen om professionele dienstverlening te kunnen aanbieden zoals in het buitenland.
  7. Kankerpatiënten moeten terechtkunnen bij kankerspecifieke patiëntenverenigingen voor alle niet-klinische aspecten van behandeling en ziekte.

A new era in Belgian Healthcare: Key Findings and Collaborative Insights towards Implementation of Value-Based Healthcare

De Belgische Vereniging van Ziekenhuisdirecteurs wil leidinggevenden ondersteunen bij het aanpakken van de toekomstige uitdagingen in de zorg die de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg bedreigen, zoals de toenemende zorgvraag, personeelstekorten, duurzaamheidsproblemen en financiële druk. Meer geld alleen volstaat niet. Er is nood aan een fundamentele hertekening van het zorgmodel waarbij waardegedreven zorg (Value-Based Healthcare of VBHC) wordt vooropgesteld als een haalbare en efficiënte oplossing.

In december 2024 publiceerde de Belgische Vereniging van Ziekenhuisdirecteurs een whitepaper over de implementatie van waardegedreven gezondheidszorg. De bevindingen van deze whitepaper zijn gebaseerd op desk research, een publieksenquête, 20 diepte-interviews en 6 rondetafelgesprekken met Belgische actoren uit het hele ecosysteem van de gezondheidszorg met kennis over VBHC. Het document combineert wereldwijd onderzoek met overtuigende Belgische praktijkcases.

Bij waardegedreven zorg ligt de nadruk op uitkomsten die belangrijk zijn voor de patiënt en op een gezamenlijke beslissing tussen arts en patiënt over de behandeling. Dit betekent concreet dat:

  1. Patiënten steeds actiever betrokken worden bij hun zorg. Hoewel hun rol meer erkenning krijgt is er nog veel werk om hun stem beter te integreren in klinische besluitvorming. Zowel zorgverleners als patiëntenorganisaties kampen echter met beperkte middelen en ondersteuning, wat hun betrokkenheid belemmert en de duurzaamheid van patiëntenvertegenwoordiging in gevaar brengt.
  2. Patiëntenorganisaties een cruciale rol spelen door indicatiespecifieke expertise te bieden, wat een efficiëntere inzet van middelen mogelijk maakt, en door individuele patiënten gedurende hun zorgtraject te ondersteunen en te informeren.
  3. Het zorgsysteem moet evolueren van een tweedelig model van georganiseerde zorg versus individuele keuze naar een driehoekig model met georganiseerde zorg, zelfredzame individuen en ziektespecifieke patiëntenorganisaties. In België krijgen patiëntenorganisaties echter onvoldoende erkenning en worden ze, in tegenstelling tot buurlanden, niet publiek gefinancierd.
  4. Patiëntenorganisaties belangrijke partners zijn in het vergroten van de gezondheidsvaardigheden en het begrijpen van waardegedreven zorg onder patiënten.

Towards a future-proof health system in Belgium

Onder leiding van professor Lieven Annemans (UGent) formuleerde een onafhankelijke denkgroep van een 30-tal experts 10 strategische inzichten voor de toekomst van ons gezondheidssysteem. Hieruit vloeide de publicatie ‘Towards a future-proof health system in Belgium’ voort.

We lijstten hieronder de inzichten op die bijdragen aan het versterken van de rol van patiënten en hun vertegenwoordiging in het zorgbeleid, de praktijk en innovatie:

  1. Patiëntenorganisaties worden expliciet genoemd als mede-initiatiefnemers voor uitgebreide zorgplannen over het hele zorgcontinuüm. Dit is essentieel voor structurele patiëntenbetrokkenheid.
  2. Patiëntenparticipatie is cruciaal bij het vormgeven van persoonlijke zorgtrajecten.
  3. Betrokkenheid van patiënten bij screeningstrategieën en beleid voor zeldzame ziekten is essentieel voor gepersonaliseerde zorg en belangenbehartiging.
  4. Patiëntenorganisaties zijn sleutelspelers bij het activeren en structureren van informele zorg.
  5. Ondersteunen van zelfzorgcapaciteiten is een terrein waarin patiëntenorganisaties een bemiddelende rol kunnen spelen.
  6. Patiëntenorganisaties moeten betrokken worden om betaalbaarheid en rechtvaardigheid te waarborgen.
  7. Betrokkenheid van patiëntenorganisaties kan bijdragen aan onderwijsinnovatie die aansluit bij reële noden.
  8. Succesvolle hervorming vereist structurele patiëntenbetrokkenheid. Dit vormt een expliciete erkenning van het belang van structurele betrokkenheid, niet louter ad hoc.